သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ႏွင့္ စကား စျမည္

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ရွိေနခ်ိန္ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ ရွိတဲ့ New York Times က ပင္တုိင္ ေဆာင္းပါးရွင္ မစၥတာ Bill Keller နဲ႔ စက္တင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔က အင္တာဗ်ဴး ျဖစ္ပါတယ္။

စက္တင္ဘာလ ၂၇ ရက္ ေန႔က Asia Society တြင္လည္း ပရိတ္သတ္တဦးရဲ႕ ေမးခြန္းေတြကို ဦးသိန္းစိန္ က အလားတူ ေျဖၾကားခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။

အခုလို ေျဖၾကားမႈေတြကို သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က စကားျပန္ကတဆင့္ေျဖၾကားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

မစၥတာ ဘီလ္ ကယ္လာ။ ။ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးကိစၥေတြ မေမးျမန္းခင္ သမၼတရဲ႕ ကိုယ္ေရးကို္ယ္တာ ကိစၥနည္းနည္းေလာက္ ေမးခ်င္ပါတယ္။ ဒီမွာ အေမရိကန္ေတြက သမၼတနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မသိၾကလုိ႔ မိဘေတြနဲ႔ ပညာ သင္ၾကားခဲ့မႈ အေျခအေနေလး နည္းနည္း ေျပာျပေပးပါလား။

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္။ ။ က်ေနာ္က တကယ့္ကို သာမန္လူတန္းစာဘ၀က ဆင္းသက္လာတာပါ။ က်ေနာ့္ မိဘေတြက သာမန္လူေတြပါ။ ဧရာ၀တီတုိင္း ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသ၊ ဟိုင္းႀကီးကြ်န္းနားက ရြာေလးတရြာမွာ က်ေနာ့္ကို ေမြးပါတယ္။ က်ေနာ့္ မိဘေတြက လယ္သမားေတြပါ၊၊

ကယ္လာ။ ။ က်ေနာ္ ဖတ္ဖူးတာက သမၼတရဲ႕ ဖခင္က ဘုန္းႀကီး ၀တ္ခဲ့ဖူးတယ္လို႔ဆုိတယ္။ အဲဒါ ဟုတ္ လား။

သမၼတ။ ။ က်ေနာ့္ ဖခင္က က်ေနာ့္မိခင္ (သူ႔ဇနီး) ဆံုးပါးၿပီးေတာ့ ရဟန္းေဘာင္တက္ခဲ့တာပါ။ က်ေနာ့္ မိခင္ (သူ႔ဇနီး) ဆံုးၿပီး က်ေနာ့္ဖခင္က က်ေနာ္နဲ႔ ၁၀ ႏွစ္ေလာက္ အတူေနခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့မွ ရဟန္း ၀တ္သြားတာပါ၊ ရဟန္း၀တ္နဲ႔ပဲ ကြယ္လြန္သြားပါတယ္။ ( စကားခ်ပ္- ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ ဓေလ့ က ဇနီးကြယ္လြန္ၿပီးရင္ ခင္ပြန္း သည္ေတြက ရဟန္း၀တ္ၿပီး ရဟန္းဘ၀နဲ႔ ေနာက္ဆံုးထိ ေနသြားၾကတာလို႔ သမၼတရဲ႕ လက္ေထာက္တဦးက ေျပာျပလုိ႔ ေနာက္မွ သိရပါတယ္)

ကယ္လာ။ ။ သမၼတက အဲဒီက ရြာေက်ာင္းကိုပဲ သမၼတက တက္တာလား။ သမၼတ။ ။ က်ေနာ့္ရြာမွာက မူလတန္းေက်ာင္းပဲ ရွိတယ္၊၊ ဒါနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ ေဒသရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ ပုသိမ္ကုိ သြားၿပီးေတာ့ ၁ ႏွစ္
ေလာက္ ေက်ာင္းတက္တယ္။ ရြာမွာက အလယ္တန္းေက်ာင္းက မရွိဘူး။ ေက်ာင္းတက္ဖုိ႔က အနည္းဆံုး မုိင္ ၄၀၊ ၅၀ ဆယ္ေလာက္ သြားရတယ္။ ၃ ႏွစ္ေလာက္ အလယ္တန္းတက္၊ ၿပီးေတာ့ ပုသိမ္ၿမိဳ႕ကို ျပန္ၿပီး အထက္တန္း ၃ ႏွစ္ေလာက္ တက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ဗုိလ္သင္တန္းေျဖတာ ေအာင္သြားေတာ့ ဗုိလ္ သင္တန္း မွာ ၄ ႏွစ္တက္ၿပီး ၀ိဇၨာတြဲ ဘြဲ႔နဲ႔ ဒု ဗုိလ္ျဖစ္လာတာေပါ့။

ကယ္လာ။ ။ ဘယ္တုန္းက စၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကေန ႏုိင္ငံျခားကို ခရီးထြက္ဖူးတာလဲ၊၊

သမၼတ။ ။ က်ေနာ္ ဗုိလ္မႉးႀကီး ဘ၀၊ စစ္ရံုးမွာ ရံုးအုပ္ႀကီး လုပ္ေနတုန္းက တရုတ္နဲ႔ စင္ကာပူကို အရင္ဆံုး သြား ဖူးတာ။

ကယ္လာ။ ။ ဒါနဲ႔ အဲဒီတုန္းက အသက္ ဘယ္ေလာက္ ရွိၿပီလဲ။

သမၼတ။ ။ အသက္ ၄၀ ေလာက္။ ကယ္လာ။ ။ ျမန္မာႏုိင္ငံဟာ ႏုိင္ငံတကာက စီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆုိ႔ မႈေတြေအာက္မွာ ႏွစ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေနခဲ့ရတယ္။ စီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ သမၼတႀကီး ရဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ ဘယ္လုိ ရိုက္ခတ္မႈေတြ ရွိခဲ့ပါသလဲ။

သမၼတ။ ။ စီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြရဲ႕ဆုိးက်ဳိးအျဖစ္ သာမန္ျပည္သူေတြကို ေတာ္ေတာ္ ဒုကၡ
ေရာက္ေစခဲ့တယ္လုိ႔ က်ေနာ္ျမင္တယ္။ ဒီစီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြေၾကာင့္ ႏိုင္ငံျခား တုိက္ရုိက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံ ကုိ မလာခဲ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သာမန္ႏုိင္ငံသားေတြမွာ အလုပ္အကုိင္ အခြင့္ အလမ္းေတြလည္း နည္းခဲ့ရတယ္။  ျမန္မာ အလုပ္သမားက ၃ သန္းေက်ာ္ေလာက္က အိမ္နီးခ်င္း ထုိင္း နဲ႔ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံေတြမွာ အလုပ္သြားလုပ္ၾကရတယ္။ စီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆုိ႔မႈက ရည္ရြယ္တာက စစ္အစုိးရကုိ အင္အား ခ်ိနဲ႔ သြားေစလုိတာျဖစ္ေပမယ့္ တကယ့္ တကယ္မွာ သာမန္ ျပည္သူေတြကုိ ပိုထိခုိက္ခဲ့တယ္။

ကယ္လာ။ ။ စစ္အစိုးရ ေခါင္းေဆာင္ေတြအေနနဲ႔ စီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆုိ႔မွုေတြေၾကာင့္ စစ္ဘက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကေန ဒီမုိကေရစီစနစ္္ကို ေျပာင္းလဲ က်င့္သံုးဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ သမၼတႀကီး စဥ္းစား တာ ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တျခား စစ္ေခါင္းေဆာင္ ပဲျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီလုိ စဥ္းစားတာမ်ိဳးေတြ ရွိလား။

သမၼတ။ ။ ကနဦးကတည္းက ဒီမုိကေရစီကုိသြားတဲ့ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈလုပ္ဖို႔ က်ေနာ္တုိ႔ စီစဥ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္ ျပင္ဆင္မႈေတြ လုပ္ဖုိ႔ လုိအပ္လုိ႔ အႏွစ္ ၂၀ ေလာက္အခ်ိန္ယူခဲ့ရတယ္။ ပညာေရး စနစ္ကို တုိးတက္ေအာင္လုပ္ ခဲ့တယ္။ လမ္း ျပေျမပံု ၇ ခ်က္ ခ်မွတ္တယ္၊ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ မူၾကမ္း ေရးဆြဲ တယ္။ လူထု ဆႏၵခံယူပြဲ လုပ္တယ္၊ ေနာက္ေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပခဲ့တယ္။

(မွတ္ခ်က္။။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္က စစ္အစိုးရက ပါတီစံု ဒီမုိကေရစီအေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေပးခဲ့တာမွာ အတုိက္ အခံ က ရာခိုင္ႏႈန္း ၈၀ ေက်ာ္နဲ႔ အႏုိင္ရခဲ့တယ္။ စစ္အစုိးရက အတုိက္အခံကို အာဏာ လႊဲမေပး ခဲ့ဘူး။ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ သစ္ကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ အၿပီး ေရးဆြဲတယ္။ သကၠရာဇ္ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ ပြဲ မွာ အတုိက္အခံေတြ ၀င္ေရာက္ခြင့္ ရသည္ ေလာက္ သာ ေရြးခ်ယ္ခံခြင့္ရခဲ့ၾကတယ္)

စီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြ မရွိလည္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးက လုပ္မွာဘဲ။ စီးပြားေရး ပိတ္ဆုိ႔ဒဏ္ခတ္ မႈေၾကာင့္ ဆုိၿပီး ဒီလုိေတြ လုပ္ခဲ့တာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။

ကယ္လာ။ ။ မေန႔က Asia Society မွာ ေျပာခဲ့တာေလး ျပန္သတိရတယ္။ က်ေနာ္ သိပ္မသဲကြဲတာက စစ္အစုိးရက အေျပာင္းအလဲ လုပ္တဲ့ အေၾကာင္းကုိ ေျပာေနၾကတာက နာဂစ္ မုန္တုိင္းေၾကာင့္ စိတ္ေျပာင္း သြားတာလို႔ ေျပာတာ တခ်ိဳ႕ရွိသလုိ တခ်ိဳ႕က အာရပ္ စပရင္း ေၾကာင့္လို႔ ေျပာၾကတယ္။

သမၼတ။ ။ အဓိက က ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆႏၵေၾကာင့္ပါ။ အစကတည္းက ျပည္သူေတြက ဒီမုိကေရစီနစ္ကို လိုလားေနၾက တယ္ဆုိတာ က်ေနာ္တို႔ သိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ခ်က္ျခင္း ရုတ္တရက္အေျပာင္းအလဲေတြ က်ေနာ္တုိ႔ မလုပ္လုိဘူး။ အဲဒါ မ်ိဳးက အႏၱရာယ္သိပ္မ်ားတယ္။ က်ေနာ္တို႔ႏုိင္ငံရဲ႕ အေျပာင္းအလဲက တျဖည္းျဖည္းခ်င္း အေျပာင္းအလဲမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူ႔ဆႏၵေၾကာင့္ ဒီလုိ လုပ္တာပါ။ အာရပ္စပရင္းတုိ႔ ဘာတုိ႔နဲ႔ မဆုိင္ပါဘူး။

ကယ္လာ။ ။ အခု ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ သမၼတႀကီးတုိ႔ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီကို အဟန္႔အတားျဖစ္ေစတဲ့ အခ်က္ေတြ ပါေနတယ္။ ဥပ မာ၊ အေရးေပၚ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္က အာဏာ ျပန္ သိမ္းလုိ႔ ရတာ၊ ေနာက္ စစ္တပ္ ကုိယ္စားလွယ္က လႊတ္ေတာ္မွာ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ယူထားတာ။ ဒါေတြဟာ ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္ထိ ရွိဖုိ႔ လုိေနမယ္လို႔ သမၼတ အေနနဲ႔ ထင္ပါသလဲ။

သမၼတ။ ။ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ အေနနဲ႔က သူ႔သေဘာနဲ႔သူ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာလို႔ မရပါဘူး၊ တပ္ မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ဆုိတာကို သမၼတက ခန္႔အပ္ရတာပါ။ အေရးေပၚ အေျခအေန အျဖစ္ ေၾကညာဖုိ႔ လုိအပ္လာရင္ သမၼတနဲ႔ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီက အဆံုးအျဖတ္
ေပး ရမယ္။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီး ခ်ဳပ္ကေန သူ႔သေဘာနဲ႔သူ အာဏာ သိမ္းလုိ႔ရတယ္ဆုိတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေနာက္ ဒုတိယေမးခြန္းျဖစ္တဲ့ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ပါ၀င္ေနရာယူထားတဲ့ ကိစၥက အစဥ္အလာအရ က်ေနာ္တို႔ ႏုိင္ငံမွာ က ႏုိင္ငံေရး အ ခန္းက႑မွာ တပ္မေတာ္က အေရးႀကီးတဲ့ ေနရာက ပါ၀င္လာခဲ့တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးျဖစ္ စဥ္ မွာ တပ္မေတာ္ကို က်ေနာ္တုိ႔ ေဘးဖယ္ထားဖို႔ဆုိတာက မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ တဆင့္ခ်င္းနဲ႔ေတာ့ လႊတ္ေတာ္ထဲက တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္အေရအတြက္က ေလွ်ာ့သြားမွာပါ။ အင္ဒုိနီးရွားမွာ ခင္ဗ်ားတုိ႔ ျမင္ရတဲ့အတုိင္း အခ်ိန္အတုိင္း အတာ တခုေရာက္ လာ တဲ့အခါ တပ္မေတာ္သား ေလ်ာ့ သြားပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာလည္း အဲဒီလုိျဖစ္လာမွာပါဘဲ။

ကယ္လာ။ ။ ဒါဆုိ အခ်ိန္တခုေရာက္ရင္ လႊတ္ေတာ္ထဲက တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ရုပ္သိမ္း သြားတာ မ်ဳိးျဖစ္လာမယ္လို႔ ထင္လား။

သမၼတ။ ။ အေျခအေနေျပာင္းလဲလားမႈ အေပၚ မူတည္ပါတယ္၊ ကယ္လာ။ ။ အေရးေပၚ အေျခအေနေၾက ညာတဲ့ ျပဌာန္းခ်က္က ဆက္ရွိေနမွာလား။ (ထုိအခ်ိန္တြင္ သမၼတ၏ အႀကံေပး တဦး ၾကားျဖတ္ ၀င္ေျဖေပး သည္မွာ “ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒအရ အေရးေပၚ အေျခ အေန ကို ေၾကညာဖုိ႔က သမၼတနဲ႔ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးနဲ႔ လုံျခံဳေရးေကာင္စီက ဆံုးျဖတ္ရပါတယ္။ အဓိက အဆံုး အျဖတ္ ေပးတာက သမၼတျဖစ္ ပါတယ္)
ကယ္လာ။ ။ ဒီလုိဆုိရင္ ဘယ္လုိ အေျခအေနေရာက္တဲ့အခါ အေရးေပၚ အေျခအေနကို ထုတ္ျပန္လုိ႔ ရလဲ။

သမၼတ။ ။ အေရေပၚအေျခအေနေၾကညာတယ္ဆုိတာက ေဒသတခုအတြက္တခုအတြက္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တႏုိင္ လံုး အတုိင္းအတာနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ထုတ္ျပန္လုိ႔ရပါတယ္။  ႏုိင္ငံသားေတြ အႏၱရာယ္တစံုတရာ ရွိႏုိင္တဲ့ အေျခ အေန မ်ိဳးမွာ သမၼတက ထုတ္ျပန္ရတာပါ။ တရားဥပေဒ စိုးမႈမႈနဲ႔ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးမႈေတြအတြက္ ထိန္းသိမ္း ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆရတဲ့ အေျခ အေနမ်ိဳးမွာ သမၼတက ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ကို တာ၀န္ေပးၿပီး အမိန္႔ထုတ္ျပန္တာမ်ိဳးပါ။

ကယ္လာ။ ။ ေနာက္ဆံုး ေမးခြန္း တခုအေနနဲ႔ အခု အေမရိကန္ ခရီးစဥ္မွာ သမၼတႀကီး နဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တို႔ၾကားမွာ တဦးနဲ႔ တဦး အျပန္အလွန္ ေလးစားတာကို ေတြ႔ရတယ္။ တေန႔ေန႔က်ရင္ သမၼတ လုပ္ဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိသလားလို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ေမးေတာ့ သူက ပါတီ ေခါင္းေဆာင္တုိင္းက ႏို္င္ငံ့အႀကီးအကဲ ျဖစ္ခ်င္ၾကတာ ခ်ည္းပဲလို႔ ေျဖပါတယ္၊ ဒီေတာ့ သမၼတႀကီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဆုိၿပီး သမၼတႀကီးအေနနဲ႔ကေရာ စိတ္ကူးထဲ ပံုေဖာ္လုိ႔ ရလား။

သမၼတ။ ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ကိုက္ညီဖို႔ အရင္လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။

(မွတ္ခ်က္။ လက္ရွိဖြဲ႔စည္းပံုအရ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ သားေတြ ဟာ ႏို္င္ငံျခားသားခံယူထား တာေၾကာင့္ ဒီကိစၥျဖစ္ဖို႔ အရည္အခ်င္းနဲ႔ မျပည့္မီပါဘူး)။

အေျခခံ ဥပေဒနဲ႔ ကိုက္ညီသြားရင္ေတာ့ ျပည္သူ႔ အဆံုးအျဖတ္ေပၚမွာပဲ မူတည္ပါတယ္။

အင္တာဗ်ဴး ေမးျမန္းသူ Bill Keller

By Irrawaddy